Antalya OnkoTalya Kanser Kliniği uzmanlarından Radyoterapi Fizikçisi Doç. Dr. Yiğit ÇEÇEN, Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR; EMAR) cihazı ile Lineer Hızlandırıcı (LİNAK) ışın tedavi cihazının teknolojik olarak birleştirilmiş hali olan EMAR-LİNAK cihazlarının Dünyada yeni yeni kullanılmaya başlandığını ve kanserin ışınla tedavisi (radyoterapi) için yeni bir çığır açtığını belirtti: “Diyelim ki düşman topraklarında bir hedef vuracaksınız. Elinizde 3 gün önceden çekilmiş uydu görüntüleri dışında da bir şey yok. Hedefin koordinatlarını girer ve hedefin 3 gün önceki yerinde duruyor olmasını umarsınız. Halbuki anlık olarak bir görüntü alabilirseniz, hedefin tam atış anındaki görüntüleri ile tam uyumlu bir atış yaparak tama yakın başarı ile hedefi yokedebilirsiniz.
Radyoterapide de benzer bir durum söz konusudur. Hastayı tedavi için cihaza yatırdıktan sonra alınan görüntüler ile hedefin planladığımız yerde olup olmadığını teyit ederiz. Buna Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi (GKRT) denir. Bu yöntem bilgisayarlı tomografi cihazının (BT), LINAK cihazına eklenmesi sayesinde 10 yıllardır kullanılmakta olup Ülkemizde de halen çoğu klinikte mevcuttur. Hastalar her ne kadar tedavi masasında hareketsiz kalmaya çalışsa da, ister istemez nefes alıp vermek, yutkunma, bağırsak hareketleri gibi nedenlerle radyoterapi sırasında organlarda ve tümör bölgesinde anlık oynamalar oluşmaktadır.
“Işınlama sırasında normal dokular ve tümörün hareketleri anlık takip edilebiliyor”
Tam ışınlama seansı sırasında görüntü alınabilirse, ki buna online (çevrim-içi) GKRT denmektedir, bu sayede hastanın tedavi esnasında yatış pozisyonunda tümör ve normal dokularındaki oynamalar an be an, devamlı olarak takip edilebilmektedir. Çevrim-içi GKRT ile organ ve tümör hareketleri de takip edilerek en uygun tedavi verilebilir. Bu teknik ile yapılan ışınlamalar için uzun bir süredir BT kullanılmaktadır. Ancak bazı kanser türlerinde tümörü ve –özellikle de çevredeki yumuşak dokuları- görmek BT ile oldukça zor, hatta bazen imkansız olmaktadır. Bu nedenle hastanın normal dokularına fazladan radyasyon verilmesi veya tümörün ıskalanma ihtimali soruları doğmaktadır. Bu konuda, özellikle de normal yumuşak dokuların ve tümörün belirlenmesinde, çok daha avantajlı olduğu görüntüleme cihazı olduğu düşünülen EMAR’ın ise LINAK ile birleştirilerek kullanılması yıllardır önemli bir fizik ve mühendislik problemiydi. LINAK tedavi cihazları elektron dediğimiz radyasyon parçacıklarını hızlandırarak bunları yüksek enerjili X-ışınlarına çevirirler.
Uzmanlar yıllardır elektronların çok güçlü ve değişken manyetik alandan etkileneceğini ve hedefe doğru şekilde yönlendirilemeyeceği konusunu aşamıyorlardı. Bu nedenle EMAR kullanılarak GKRT ışınlaması yapmak uzun süredir sadece bir hayal olarak kalmış idi. Ancak çok büyük yatırımlar sonucu hem LINAK hem de EMAR üzerinde de teknolojik olarak büyük değişiklikler yapılarak bu iki cihazın mükemmel bir uyumla birbirleriyle çalışır hale getirilmesi sağlandı. Böylece hızlanan elektronların manyetik alandan etkilenmeyerek tedavi için en uygun ışın demetlerinin elde edilmesi başarıldı.
Bundan sonra çevrim-içi (online) GKRT‘de EMAR da kullanılarak tümörlerin yeri an be an gözlenebilecek, radyasyon ışınının tümörü kaçırma riski ve normal dokuların gereksiz radyasyon alma riski iyice azlatılacak, ışın seansları arası organ ve tümör pozisyonlarındaki değişimler anında, daha hasta tedavi masasındayken de yeniden planlanabilecek (Adaptif Radyoterapi) ve bu şekilde tümöre güvenli olarak daha yüksek doz da verilerek en iyi tedavi başarısı elde edilebilecektir. EMAR’ın radyoterapide de kullanımı ile artık yeni bir çağ başlamıştır. EMAR-LINAK cihazları da artık kanser tedavisinde bizlerin yepyeni ve oldukça güçlü bir silahıdır”.
Kaynak: Banu Barlas
